Multimodal Transport Là Gì? Toàn Tập Về Vận Tải Đa Phương Thức

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phức tạp, việc vận chuyển một lô hàng từ nhà máy ở Bình Dương, Việt Nam đến tay khách hàng tại châu Âu hay Bắc Mỹ không còn là một hành trình đơn giản. Nó đòi hỏi sự kết hợp nhịp nhàng của nhiều phương thức vận tải khác nhau: từ xe tải nội địa ra cảng, tàu biển vượt đại dương, đến xe lửa và xe tải ở nước đến. Việc một doanh nghiệp phải tự mình làm việc với nhiều nhà cung cấp dịch vụ riêng lẻ cho từng chặng sẽ tạo ra một quy trình vô cùng phức tạp, tốn kém thời gian, khó kiểm soát chi phí và tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Để giải quyết bài toán này, Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport) đã ra đời như một giải pháp logistics thông minh, tích hợp và hiệu quả. Đây không chỉ là một thuật ngữ chuyên ngành mà còn là chìa khóa giúp các doanh nghiệp Việt Nam vươn ra thế giới một cách chuyên nghiệp và cạnh tranh hơn. Bài viết này sẽ cung cấp một cẩm nang toàn diện, giúp bạn hiểu rõ “Multimodal Transport là gì?” và tầm quan trọng của nó trong logistics quốc tế hiện đại.

Multimodal Transport (Vận Tải Đa Phương Thức) Là Gì?

Định nghĩa chính xác theo quy định quốc tế và Việt Nam

Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport) là hình thức vận chuyển hàng hóa được thực hiện bằng ít nhất hai phương thức vận tải khác nhau (ví dụ: đường bộ + đường biển; hoặc đường biển + đường hàng không), trên cơ sở một hợp đồng vận tải duy nhất. Người tổ chức và chịu trách nhiệm cho toàn bộ quá trình vận chuyển này được gọi là Người kinh doanh vận tải đa phương thức (Multimodal Transport Operator – MTO).

Đặc điểm cốt lõi để nhận biết vận tải đa phương thức bao gồm:

• Một hợp đồng duy nhất (Single Contract): Chủ hàng chỉ cần ký một hợp đồng duy nhất với MTO cho toàn bộ hành trình từ điểm đi đến điểm đến.
• Một người chịu trách nhiệm duy nhất (Single Responsibility): MTO là người chịu trách nhiệm hoàn toàn về sự mất mát, hư hỏng của hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển, bất kể tổn thất xảy ra ở chặng nào.
• Một chứng từ vận tải duy nhất (Single Document): MTO sẽ phát hành một chứng từ vận tải đa phương thức duy nhất, có giá trị cho cả hành trình.

Phân biệt rõ ràng: Multimodal Transport vs. Intermodal Transport (Vận tải liên hợp)

Đây là hai khái niệm thường bị nhầm lẫn. Sự khác biệt cốt lõi nằm ở hợp đồng và trách nhiệm. Bảng sau sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng:

Các Bên Liên Quan và Chứng Từ Then Chốt trong Vận Tải Đa Phương Thức

Người kinh doanh Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport Operator – MTO)

MTO chính là “tổng thầu” của toàn bộ quá trình vận chuyển. Họ có thể là hãng tàu, hãng hàng không, hoặc phổ biến nhất là các công ty giao nhận vận tải (Freight Forwarder) có năng lực và mạng lưới toàn cầu. MTO không nhất thiết phải sở hữu tất cả các phương tiện vận tải, nhưng họ có trách nhiệm pháp lý cao nhất với chủ hàng trong việc đảm bảo hàng hóa được vận chuyển an toàn và đúng hẹn từ điểm A đến điểm B.

Chứng từ Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport Document)

Đây là chứng từ do MTO phát hành và có giá trị pháp lý quan trọng, với 3 chức năng chính:

1. Là bằng chứng của một hợp đồng vận tải đa phương thức đã được ký kết.
2. Là biên nhận của MTO về việc đã nhận hàng để vận chuyển.
3. Là một chứng từ sở hữu hàng hóa (Document of Title), cho phép người nắm giữ hợp pháp có thể nhận hàng, mua bán, chuyển nhượng quyền sở hữu lô hàng.

• Ví dụ phổ biến: FBL (FIATA Multimodal Transport Bill of Lading) do Liên đoàn các Hiệp hội Giao nhận Vận tải Quốc tế (FIATA) soạn thảo, được công nhận rộng rãi.

Những Lợi Ích Vượt Trội Khi Sử Dụng Dịch Vụ Vận Tải Đa Phương Thức

Tối ưu hóa chi phí và thời gian vận chuyển

MTO, với chuyên môn và kinh nghiệm của mình, sẽ lựa chọn sự kết hợp tối ưu nhất giữa các phương thức vận tải (ví dụ: đi đường bộ chặng ngắn để ra cảng, sau đó đi đường biển chặng dài để tiết kiệm chi phí). Họ cũng có thể tận dụng lợi thế về khối lượng để đàm phán giá cước tốt hơn, từ đó giúp chủ hàng tiết kiệm chi phí và rút ngắn thời gian toàn trình.

Đơn giản hóa thủ tục và chứng từ

Thay vì phải theo dõi và xử lý hàng loạt hợp đồng, hóa đơn, chứng từ từ nhiều nhà cung cấp khác nhau, chủ hàng chỉ cần làm việc với một đối tác duy nhất là MTO và quản lý một bộ chứng từ duy nhất. Điều này giúp giảm đáng kể khối lượng công việc hành chính và nguy cơ sai sót.

Tăng cường độ an toàn và giảm thiểu rủi ro

Vì MTO chịu trách nhiệm xuyên suốt cho cả hành trình, nên khi có sự cố mất mát hay hư hỏng hàng hóa, chủ hàng chỉ cần làm việc với một đầu mối duy nhất để khiếu nại và đòi bồi thường. Việc này đơn giản hơn rất nhiều so với việc phải xác định tổn thất xảy ra ở chặng nào và khiếu nại nhà vận tải nào trong mô hình vận tải liên hợp.

Mở rộng phạm vi dịch vụ “Door-to-Door” (Từ cửa đến cửa)

Vận tải đa phương thức chính là nền tảng cốt lõi cho dịch vụ “door-to-door” mà nhiều doanh nghiệp mong muốn. MTO sẽ lo liệu mọi khâu, từ việc nhận hàng tại kho người bán, vận chuyển qua các chặng, làm thủ tục hải quan hai đầu, cho đến việc giao hàng tận kho người mua.

Quy Trình Thực Hiện Một Lô Hàng Vận Tải Đa Phương Thức Điển Hình

1. Bước 1: Chủ hàng (Shipper) ký hợp đồng vận tải đa phương thức với MTO: Hai bên thỏa thuận về lộ trình, thời gian, giá cước và các điều khoản liên quan.
2. Bước 2: MTO nhận hàng tại điểm đi và cấp Chứng từ vận tải đa phương thức: Sau khi nhận hàng, MTO sẽ phát hành chứng từ (ví dụ FBL) cho shipper.
3. Bước 3: MTO tổ chức thực hiện vận chuyển qua các chặng: MTO sẽ ký các hợp đồng riêng lẻ với các nhà vận tải thực tế (hãng tàu, công ty xe tải…) để vận chuyển hàng hóa theo lộ trình đã định.
4. Bước 4: MTO thay mặt chủ hàng làm các thủ tục cần thiết: Bao gồm thủ tục tại cảng, kho bãi, và thủ tục hải quan (nếu được yêu cầu trong hợp đồng).
5. Bước 5: Giao hàng cho người nhận (Consignee) tại điểm đến cuối cùng: MTO hoặc đại lý của họ tại nước đến sẽ thông báo cho người nhận hàng và tiến hành giao hàng sau khi người nhận xuất trình chứng từ hợp lệ.

Khung Pháp Lý và Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Áp Dụng

Các công ước quốc tế và quy định của Việt Nam

• Quốc tế: Hoạt động vận tải đa phương thức quốc tế thường tuân theo Quy tắc của UNCTAD/ICC về Chứng từ Vận tải Đa phương thức (UNCTAD/ICC Rules for Multimodal Transport Documents, xuất bản năm 1992).
• Việt Nam: Chính phủ Việt Nam đã ban hành các quy định cụ thể về kinh doanh dịch vụ này, ví dụ như Nghị định 87/2009/NĐ-CP và các văn bản sửa đổi, bổ sung sau này. Các doanh nghiệp cần nắm rõ các quy định này để hoạt động hợp pháp.

Lựa chọn MTO / Công ty giao nhận uy tín và có năng lực

• Kinh nghiệm và mạng lưới đại lý: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Một MTO tốt phải có kinh nghiệm xử lý hàng hóa trên tuyến đường bạn cần và có mạng lưới đại lý mạnh ở cả nước xuất khẩu và nhập khẩu.
• Năng lực tài chính và bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp: Đảm bảo MTO có đủ khả năng tài chính để bồi thường nếu có rủi ro xảy ra với lô hàng.
• Dịch vụ khách hàng: Khả năng tư vấn chuyên nghiệp, cập nhật thông tin lô hàng thường xuyên và xử lý sự cố nhanh chóng.

Trách nhiệm về tổn thất, hư hỏng hàng hóa

Mặc dù MTO chịu trách nhiệm với chủ hàng, nhưng giới hạn trách nhiệm của họ thường được quy định trong hợp đồng và tuân theo các công ước quốc tế. Do đó, đối với các lô hàng có giá trị cao, chủ hàng vẫn nên chủ động mua bảo hiểm hàng hóa để được bảo vệ một cách toàn diện nhất.

Vận tải đa phương thức (Multimodal Transport) đã và đang chứng tỏ là một giải pháp logistics tiên tiến, không thể thiếu trong thương mại toàn cầu. Bằng cách đơn giản hóa sự phức tạp của các chuỗi cung ứng dài, tối ưu hóa chi phí và thời gian, đồng thời quy về một đầu mối chịu trách nhiệm duy nhất, phương thức này mang lại lợi ích to lớn cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, việc hiểu rõ và tận dụng hiệu quả các dịch vụ vận tải đa phương thức sẽ là một lợi thế cạnh tranh quan trọng. Các doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu và lựa chọn hợp tác với những Người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO) chuyên nghiệp và đáng tin cậy để tối ưu hóa hoạt động logistics, giảm thiểu rủi ro và tập trung nguồn lực vào lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của mình.